Bygdebøker, Søre Sunnmøre

Rettingar og kommentarar til bygdebøker for Søre Sunnmøre

-- ved Ivar S. Ertesvåg

Her er det meininga å samle rettingar og kommentarar til bygdebøkene frå Søre Sunnmøre. Her finn eit oversyn over bøkene.

Dersom du kjenner til sikre eller sannsynlege feil eller manglar i desse bøkene kan du sende meg ein e-post: Ivar.S.Ertesvag@ntnu.no.

Når vi hevdar at nokon har gjort ein feil, er det ikkje anna enn god folkeskikk å godtgjere at vi har rett. Prøv å grunngje/dokumentere at det er/må vere slik du seier. Elles trur eg bokskrivarane veit betre enn nokon annan at verka ikkje er feilfrie eller fullstendige.

Kvaliteten på bøkene varierer nokså mykje. Variasjonen kjem først og fremst av den innsatsen ein har hatt høve til å leggje ned. Nokre er skrivne av profesjonelle historikarar som har vore tilsette på fulltid (t.d. Ørsta og Hjørundfjord). Andre er laga på dugnad av folk som har fullt arbeid ved sidan av, til dels på eigen kostnad. Dette gjeld t.d. Volda-bøkene, og særleg Dalsfjord-boka. Nokre bøker er skrivne dels på fritid og dels med kommunal stønad.

Vanylven

Rettingar samla på eiga fil, sjå her

Syvde
(sidetal i 2. opplag, 1983)

s.326, Myklebost, bnr.19 Kriken: dette bruket høyrde til det tunet som vart kalla "Bøen",
saman med bnr.23-33.
Jens Sakariasson var frå Brune i Dalsfjorden, Volda, son til Zakarias Knutson. Sjå Dalsfjord s.55.
Jens og Anne er husmannsfolk på bruket i Ekstraskattemanntalet 1762. Jens døydde truleg i 1764/65..
Kjelde: Skifte etter Jens Sakariasson på Bøen, Syvde sokn, Rovde skipreide, 27.juli 1765 .

[Kan dei som sende meg e-post 12.jan 2001 med rettingar til Syvde ta kontakt på nytt? E-postadressa verka ikkje.]

Rovde

Sande og Rovde bd.3, s.218, Korsfur:
Paul Hansson Vassbakke, f.1758-d.1795, Dalsfjord
Marie Hansd. Ulvestad, f.1754- d.12.1.1824, Dalsfjord
g.28.12.1783 i Volda
Kjelder: Samanhengen er ikkje absolutt dokumentert. Men opplysningar i kyrkjebøker og skifte etter Paul utfyller kvarandre.
Eldste dotter, Ingeborg, er dp.18.3.1784, Volda, med namnet Vassbakke.
Yngste son, Paul er dp.7.10.1795, i Volda (etter at faren er død), men innført i kyrkjeboka i Herøy. Mora er innleidd i Volda, men handlinga ført i Herøy.
Ved skiftet etter Paul (Korsfur 7.7.1796) hadde alle verjer/formyndarar tilknytning til familien i Dalsfjord.

Same stad: Marte Paulsdotter f.1790
var først fosterdotter i Steinsvik, Dalsfjord, hjå farsystera Ingeborg Hansd. og mannen Peder Rasmusson. Seinare gift og busett på garden. Sjå Dalsfjord, s. 83.
Kjelde: Skifte etter Marte (Steinsvik 24.5.1823). Verje for eitt av barna er "moderbroder Hans Korsfur". Folketeljinga 1801 (fosterbarn).

Sande og Rovde bd. 3, s.270, Vedeld:
Synnøve Paulsd. , g.1761 med Paul Zakariasson, var ikkje frå garden men frå Myra, Indre Dravlaus, Dalsfjord. Sjå Dalsfjord s. 177.
Kjelde: Kyrkjebøker for Volda (511A02, 511A03), truloving 13.8.1760 og vigsel 11.1.1761.
Dalsfjord-boka (s.177) seier at Paul Z. kom frå Brune, men dette har eg ikkje funne dokumentasjon for (enno?), sjå tillegg til s. 55 i Dalsfjord nedanfor.

Sande

Sande og Rovde bd.1, s.323; Sandesoga bd.1, s.473: Holte
1807 - 18.., Henrik Eliasson Mele, Ørsta
"... Dei flytte vistnok tilbake til Ørsta." Det stemmer, vi finn dei att i "Ørstingar I", s.524, Mele.
Henrik f.1773 - d.1820. Dei budde truleg på Holte til 1819, eventuelt 1818.
Kjelder: Skifte etter Henrik sine foreldre 1816 (Marte Henriksd. Mele; Henrik budde på Holte) og 1822 (Elias Eliasson Mele; enkje og døtre etter Henrik budde på Mele). Matrikkelkassaboka for Nærøy skipreide (skatteliste for Holte).

Herøy

Ulstein:
Prestegarden, med kyrkjebøkene, brann julenatta 1832. Dette gjer kjeldetilgangen noko vanskelegare enn grannesokna. I 1833 vart ein del persondata samla inn og førte i ein protokoll, som ei "rekonstruert" kyrkjebok (509A01).
Asbjørn Waage skreiv Gards- og ættesoga ved sidan av arbeidet som rådmann i Ulstein. Det ser ut til at han har gått igjennom dei fleste skifta og pantebøkene frå tida før ca. 1840. Noko av dette er notat som andre hadde gjort tidlegare. Elles vart det samla inn ein del opplysningar frå eldre folk tidleg på 1900-talet.

bind 4, s. 599: Hatløy (også: Hasløy, -øe, -ø)
Marie Nilsdotter f.1827
var g.1860 med Ananias Muri (ikkje Andreas) 1837-1892. Marie d. 7.3.1900
Dei budde på Buholmen; Buholmstranda (omlag der Buholmgata er i dag) i Ålesund. 4 born.
Kjelde: Terje P. Pettersen (terjepp online.no), e-post, jan.1999

Det ser ut til at nokon ved data-registrering har blanda faren Nils Nilsson Hatløy, f.1806 - d.1837, saman med Nils Nilsson Nøre Vartdal, f.ca.1795(99?) (sjå Vartdal bd1. s.372). Dette er feil. Nils Nilsson Hatløy er m.a. kjend frå skiftet etter faren Nils Rasmusson på Hatløy i 1821.

Hareid
Om kjelder: Sjå under Ulstein. Hareid høyrer til Ulstein prestegjeld.

frå Sigurd Eliassen (sigurde spjelkavik.vgs.no), feb. 1999:

band 5, s. 40, Brandal:
Peder Jonson Halse og Anne Helene Nilsd. Digernes hadde ei dotter som ikkje er nemnd.
Det er Nille f. 1833 på Alnes. Ho er nemnd i folketeljingane 1865 og 1900. Ugift.
Yngste son deira, Jens Olai f. 14. nov 1851 døydde 30. jan 1852.
Kjelde: Kyrkjebok for Hareid (510A01), Mikrofilm NT-19.

b.5, s. 41, line 26 (10. nedanfrå):
Matias Johan fødd 2.12 1901, skal vere 2.12.1900.
Kjelder: Gravstein på Hareid kyrkjegard. I folketeljinga 3. des 1900 var han udøypt gut.

b.5, s. 68, Brandal:
Peder Jonson Brandal 29.8.1812. Fødselsåret er feil. (Mora er fødd i 1801.)
I folketeljinga 1865 var han 40 år. Fødselsåret etter eit notat av Adolf Brandal er 1826.
Forliste med skøyta "Perlen" 12.3.1887. "Fiskarsoga for Sunnmøre og Romsdal" (Rabben, 1983), bd.3, s.367 (med kyrkjeboka som kjelde): 60 år ved forliset (dvs f.1826/27).
Minnetavle på Hareid kyrkjegard over omkomne på sjøen: f.29.8.1826

b.5, s.72, Brandal:
line 24: "Peter Elias 26.4.1818, skipper på nordlandsjakt, bodde i Bergen, omkom på Folla"
Tillegg: Han vart gift 12. des 1858 i Nykirken i Bergen med Gunilde Olsen f. ca.1836 i Bergen. Fødselsåret er ikkje oppgitt, men alderen hennar var 22 år ved vigselen.
Kjelde: Kyrkjebok for Bergen. http://www.hist.uib.no/arkivverket/
Dei fekk sonen: Peter Johan fødd 15. apr 1861 i Bergen, døypt i Nykirken i Bergen 25. mai 1861.
Kjelde: Kyrkjebok for Nykirken i Bergen. Mikrofilm NB-46.
I folketeljinga 1865 er Gunilde registrert som Gunnilde Hansen, enke 30 år fødd i Bergen. Ho budde saman med sonen Peter J. Hansen 5 år. Peter Elias kom såleis vekk mellom 1861 og 1866.

b.5, s. 73, Brandal:
line 3:
Olave Pedersd. Hole er innført som Tyri Olave i Kyrkjebok for Ørskog. Mikrofilm HF-1136.
line 4:
Oline Mortensd. Masdal vart fødd 19 okt 1809.
Kjelde: Kyrkjebok for Ulstein (rekonstruert 1833, 509A01), Mikrofilm HF-1127: fødselsdato.
Kyrkjebok for Ulstein (m. Hareid; 509A02), mikrofilm NT-19: gift 16.5.1841, 31 år.
line 5:
Henrikke 18.1.1810, døde ung; skal vere Hendrikke Petrine Sevrine f. 18 jan 1829 - død 1889 i Borgund. Ugift. I 1865 var ho på Jangård på Valderøya.
Kjelde for fødsel: Kyrkjebok for Ulstein (rekonstruert 1833, 509A01), Mikrofilm HF-1127.
Kyrkjebok for Ulstein (m. Hareid; 509A02), Mikrofilm NT-19: konfirmert 19. mai 1844, 16 år.
Folketeljinga 1865. Borgund.
Kjelde for død: Notat av Adolf Brandal.
line 7:
Ågne Lores Britanus. Dødsdato: 11 feb 1839.
Kjelde:Kyrkjebok for Ulsein (m. Hareid; 509A02). Mikrofilm NT-19.
line 30 (9. nedanfrå):
Johan Kornelius skal vere Johan Karelius.
Kjelde: Kyrkjebok for Hareid (510A01, s.89). Mikrofilm NT-19.

b.5, s.74, Brandal:
line 2:
Johan Hansson Brandal døydde 15. juni 1927, ikkje 16. juni.
Kjelde: Gravstein på Hareid kyrkjegard.
line 7:
Peter Brandal og Helga Brattland budde i Laksevåg ved Bergen - ikkje i Langevåg (på Sula, sør for Ålesund).
Peter var onkel av mor mi.

b.5, s.96, Brandal:
line 20: "Nina, ... , 13.1.1874" skal vere Mina Olina Severine, ...., 14.1.1874 (jf. b.5, s.484)
Kjelde: Kyrkjeboka for Hareid (510A01, s.89), mikrofilmkort.

frå Sigurd Eliassen (sigurde spjelkavik.vgs.no), feb. 1999:

b. 5, s.473, Holstad:
line 6:
Peter Andreas Larsson Holstad var fødd 26. nov. 1873, ikkje 1872.
Kjelde: Kyrkjebok for Hareid (510A01, s.88), Mikrofilm NT-19; og gravstein på Hareid kyrkjegard.

b.5, s.491, Holstad:
Merknad til barneflokken til Rasmus og Ingeborg (som fyst budde på Øvre Liaset):
Folketeljinga 1801 gjev andre opplysningar:
F1801 Lieseth: Rasmus Rasmussen husb 39 bonde og gaardbeboer, Ingebor Povelsd hans kone 28 begge g. 1. gong; born: Povel 8 [dvs f.1793], Rasmus 7 [f.1794], Morten 1 [f.1800], Maria 5 [f.1796], Ane 5 [f.1796], Ingebor 4 [f.1797] (Alder skulle vere påbyrja leveår, teljinga var 1.feb. 1801)
Protokollen som vart skriven etter folk sitt minne etter prestegardsbrannen i 1832 (rekonstruert kyrkjebok for Ulstein, 1833: 509A01) har med desse borna:
Rasmus f.24.11.1794 konf.1811, Lisbeth Maria f.20.2.1795 konf.1814, Ingeborg Gurine Johanne f.2.6.1798 konf.1817, Ane Margrete f.25.2.1799 konf.1815, Ingeborg Gurine Johanne f.1801 (ikkje dato) konf.1820, Anders f.12.3.1802 konf.1825 g.1829 (berre årstal, ikkje ektemake), Johannes f.6.12.1809 konf.1825, Ane Sirine f.15.9.1816 konf.1831. (Legg merke til at etter dette vart begge Ingeborg'ene konfirmerte.)
Dei som ikkje er nemnde her er Synneve, Lars og Elisa i bygdeboka, og Paul og Morten i F1801. Vi har altså ikkje "offisielle" opplysningar som knyter Synneve til Rasmus og Ingeborg Holstad.
Sidan folketeljinga er ei samtidig kjelde, er ho nok mest pålitande. Men Paul (Povel) og Morten kan vere døde før 1833. Protokollen frå 1833 inneheld minst ein sikker feil: Det er berre 3 månader mellom Rasmus og Lisbet Maria. Eg reknar med at bygdebokskrivaren også hadde andre kjelder. Det finst ikkje (offentleg) skifte etter Rasmus eller Ingeborg. Det finst (kanskje) dødsfallslister i sorenskrivar-arkivet. Det kan vere samla inn opplysningar på annan måte som bygdebokskrivaren har hatt tilgong til.

frå Sigurd Eliassen (sigurde spjelkavik.vgs.no), feb. 1999:

Band 6, s. 484, Overå:
line 14:
Petrine Rasmusd. Hjørungnes. Fødselsåret 1847 er feil.
Ho vart fødd 22. jan 1846.
Kjelde: Kyrkjebok for Ulstein (m.Hareid; 509A02), Mikrofilm NT-18.
line 15:
Mina: sjå ovanfor til b.5, s.96.

Volda:
Volda var, saman med Borgund, det største soknet på Sunnmøre. Likevel er har gardssoga mindre omfang enn bygder med langt mindre folketal. Per Aarviknes gjorde størstedelen av arbeidet med boka. Dette gjorde han ved sidan av vanleg arbeid og ymse andre offentlege verv, - og stort sett på eigen kostnad.
Brukarrekkjene på gardane er henta frå realregister/pantebøker og ser ut til å vere nokolunde fullstendige. Skifteprotokollane er mykje nytta, slik borna som finst der er tekne med. Vigselslistene i kyrkjebøkene er også nytta, slik at giftarmål ofte er tekne med. Dåpslistene er berre delvis nytta, slik at mange av borna manglar når det ikkje er skifte etter foreldra. Vidare manglar det ofte opplysningar om kvar borna flytta. Dette gjeld også når dei berre flytta innafor bygda.

Dalsfjord:
Denne boka er eit dugnadsprosjekt og langt på veg bygd på opplysningar Per Aarviknes samla i tilknytning til arbeidet med Volda-bøkene. Der er ikkje spesielt mange feil, men boka er mindre fullstendig enn del andre bøker. Kommentarane til Volda-boka gjeld her også, med det tillegget at det ser ut til at denne boka er litt mindre fullstendig.

Side 55, Brune:
Første kona til Zakarias Knutson (her: "NN") var Anne Hansd. Innselset. Dette er nemnt side 130 (Innselset), og opplysningane der er henta frå skifte 26.juli 1709 etter Anne si mor, Lisbet Olsd. (Frå Per Gamlem, Molde, okt. 2000).

Manntalet 1701 nemner ingen søner over eitt år hjå Zakarias.

Sonen Jens Zakariasson var g.m. Anne Bentsd. (ikkje Andersd.). Han var busett på Myklebost, Syvde sokn, Rovde skipreide, i det tunet som vart kalla Bøen. ("Bøen, Rovde" kan elles oppfattast som tunet Bøen på Store Rovde, Rovde sokn.) Sjå Syvde s.326.
Kjelder: Kyrkjeboka for Vanylven prestegjeld (med Syvde sokn, 501A01)(Jens og Anne trulova 2.nov. 1749, vigde Maria vitjingsdag, 2. juli 1750), skifte etter Jens 27.juli 1765.

Sonen i 2. ekteskap, Paul f.1739, er ikkje nemnd meir her. Men på side 177, Myra, Indre Dravlaus, heiter det at Synneve Paulsd. Dravlaus er gift 1761 med Paul Zakariasson Brune, busett på Vedeld. Kyrkjeboka for Volda stadfestar at Synnøve Paulsd. Dravlaus vart trulova med Paul Zakkariasson Vedeld. 13.8.1760, og vigde 11.1.1761. Vi finn dei att i Sande og Rovde bd.3, s.270, Vedeld. Der er han frå Remøy, og der finn vi honom att (Herøy 1, s.344, brukar 1743-1757) -- men utan opplysningar om kvar han kom frå. Han skal vere f. 1720.
Eg har ikkje (enno?) funne dokumentasjon for at denne Paul kom frå Brune. Dersom det er rett, må han vere fødd eit par tiår tidlegare enn det Dalsjordboka seier.

Vartdal
Om kjelder, sjå Ulstein. Vartdal høyrde til Hareid sokn, Ulstein prestegjeld.

Ørsta:
Den første boka, av Ivar Myklebust, 1933, var eitt av pionerarbeida i bygdebok-litteraturen. Det er først og fremst ei gardssoge, ikkje så mykje ei ættesoge. Boka er svært rik på opplysningar om bygda, gardane og brukarane (og dei aller fleste er rette), men har ikkje med borna og kvar dei vart av.

Den nye boka, av Bjørn J. Dale, 1995, er eit systematisk register for alle ørstingar gjennom tidene, med slektstilhøve (dvs så langt kjeldene fortel). Det ser ut til at dei fleste tilgjengelege kjelder er nytta: pantebøker, skifteprotokollar (også for grannebygdene), kyrkjebøker, tingbøker, private notat, og ein del andre kjelder. Rett nok er ein del av desse berre brukte frå mikrofilm, slik at ein del som er uleseleg der, kan kan vorte ståande ubrukt.
Eg har gjort ein del stikkprøver og samanlikna med eige materiale. Eg har funne få feil, men heilt fritt er det ikkje. Det gjeld stort sett upresise årstal og manglande dødsår.

s.386 Åmbø 0107
Berte Johanne Jakobsd.
Det må vere ho som er d.1848 på Årset i Volda (kyrkjeb. Volda. s.213 d.1848, nr.13); dottera Ingeborg budde på Årset; det er elles ingen annan høveleg som kunne vere "kårkone" på Årset.

s.450,459,464: Bjørdal
tre Anders Bjørdal'ar. Fordelinga av born som døydde før 1801 kan vere uviss.
Kyrkjeboka ei Lisbet Andersd. Bjørdal dp.6.s.e.tr (11.7) 1779, truleg ho som er jordfesta i august, 5 veker. Ho er ikkje med.
Ei anna Lisbet er dp 16.s.e.tr [10.9] 1780.

s.624 Digernes 0110A
Ivar Nilsson m.fam budde i Bergen i 1875, 4 born.
(folketeljinga, Bergen, adr/gard nr.15-76a, pers.nr.25-28:).

s.667 Raudøy, Ukjende
Amund Gunnarson, g. 1794 Anne Olsd, Ekset, er med rette "ukjend" her. Raudøy ("Rødøe") er feil. I kyrkjeboka stend det "Røvde" og "Rødve". Amund Gunnarson finn vi att i Sande og Rovde bd.3 s. 352-3, Ljoså.
Kjelde: Kyrkjeboka for Volda (511A04), s.50 trulova 24.s.e.trin. 1793, s.56 vigde 3.e.e.trin. Ingen andre Amund Gun(d)ersen gift i Volda prg. i 1794.
Amund Gunnarson vert også ("kanskje") knytt til ein namnebror på Hareid. Denne Amund-en finn vi i Hareid bd. 5 s. 162, som seier at det var skifte etter honom i 1785.

Hjørundfjord

Lagt ut 11.januar 1998. Sist endra 23. januar 2001
Ivar S. Ertesvåg HEIMESIDE